چهار گوشه یک قرارداد به قلم وکیل دادگستری

قراردادها در حال حاضر جزء حیاتی از روابط افراد هستند. در واقع، توجه به محتوای و امضای یک قرارداد، مانند یک اصل شهره در زبان فارسی، اهمیت دارد که می‌گوید: "جنگ اول به ز صلح آخر". بسیاری از افراد بدون توجه به مفاد یک قرارداد، آن را امضا می‌کنند و در مرحله اجرا متوجه شرایطی شده‌اند که نه‌تنها به نفعشان نبوده؛ بلکه منجر به مشکلات بزرگی نیز شده است.

دقت در برخی نکات و عبارات در قرارداد می‌تواند به‌ عنوان یک عامل پیشگیرانه در رفع اختلافات قراردادی عمل کند. در این مقاله و مقالات دیگر درباره موضوعات قراردادی، به بررسی انواع قراردادها و مواد مهم و چالش‌برانگیز یک قرارداد می‌پردازیم.

تعریف قرارداد

به‌عنوان قدم اول، باید تعریف دقیق و صحیحی از قرارداد را بدانیم. قانون‌گذار در ماده ۱۸۳ قانون مدنی، عقد یا قرارداد را به این شکل تعریف کرده است: "عقد یا قرارداد عبارت است از اینکه یک یا چند نفر در برابر یک یا چند نفر دیگر تعهد به امری نمایند و آن را قبول کنند". همان‌طور که مشخص شد، تعهد و قبول آن، عنصر اصلی و سازنده یک قرارداد است. هر قراردادی با هر عنوانی که داشته باشد، در نهایت نمایانگر یک وضعیت حقوقی است که در آن، تعهدات متقابل وجود دارد.

انواع قرارداد

برحسب معیارهای مختلف، تقسیم‌بندی‌های گوناگون از قرارداد وجود دارد. طیف این تقسیمات بسیار گسترده است. بررسی تمامی این بخش‌ها، افزون بر آن ممکن است به زبان ساده، کاری سخت و دشوار باشد، بدون تردید از حوصله مخاطبین نیز خارج است. ازاین‌روی، در این بخش منحصراً به مهم‌ترین و کاربردی‌ترین تقسیمات اشاره می‌شود. در ادامه به انواع قرارداد و تعریف‌های مربوطه می‌پردازیم.

انواع قرارداد در قانون مدنی

در ابتدا بحث، اشاره شد که بعضی از قراردادها با نام "عقود معین" در قانون مدنی مطرح شده‌اند. این عقود، دارای عنوان، شرایط و اصول مشخصی هستند و به همین دلیل به‌عنوان "عقود معین" شناخته می‌شوند. نکته مهم درباره این قراردادها این است که در تنظیم آن‌ها، افراد باید دقت کنند و اصول اساسی و مهم آن را رعایت کنند. به‌ عنوان‌ مثال، در قرارداد بیع، مهم است که موضوع بیع (آنچه خریداری می‌شود) و ثمن (مبلغ) به طور روشن مشخص شوند؛ بنابراین، یک قرارداد که در آن یک نفر چیزی را به کسی واگذار می‌کند، به‌عنوان بیع شناخته نمی‌شود. هبه، عاریه، ودیعه، صلح، مزارعه و غیره از جمله عقود معین هستند.

قرارداد الحاقی

یکی از مهم‌ترین و رایج‌ترین قراردادها در ایران، قرارداد الحاقی است. قرارداد الحاقی به قراردادی اشاره دارد که شرایط آن توسط یکی از طرفین از قبل مشخص شده است و طرف دیگر فقط با امضا و تایید مفاد قرارداد، به آن پیوست می‌شود. عدم برابری طرفین در تصمیم‌گیری، یکی از علل مهم انعقاد قراردادهای الحاقی است. به‌ عنوان‌ مثال، می‌توان به قرارداد اخذ تسهیلات از بانک‌ها اشاره کرد. تمامی شرایط اخذ تسهیلات از جمله میزان آن، تعداد اقساط و سایر شرایط توسط بانک تعیین می‌شود و وام‌گیرنده فقط با امضا قرارداد آن را تأیید می‌کند.

قرارداد کار و قراردادهای استخدامی

یکی دیگر از انواع رایج قراردادها، قراردادهای کار و دیگر قراردادهای استخدامی است. راجع به اختلاف این دو، اصلی‌ترین نکته این است که قرارداد کار، تنظیم‌کننده رابطه کارگر و کارفرما و به‌ طور کلی تابع قانون کار است. این نوع قراردادهای مذکور، برقرار‌کننده رابطه کاری اشخاص با شرکت‌ها و... که تابع قانون مدیریت خدمات کشوری است.

در تنظیم قرارداد، چه قانون‌هایی مهم هستند؟

اینکه برای تنظیم قرارداد کدام یک از قانون‌های حائز اهمیت بسیار است، به‌عنوان قرارداد ارتباط دارد. به‌عنوان نمونه در تنظیم یک قرارداد مشارکت‌درساخت، قانون پیش‌فروش آپارتمان‌ها، قانون ثبت و... بایستی مورد مطالعه و بررسی دقیق قرار بگیرد و بر اساس قواعد معین در قانون‌های فوق‌الذکر یک قرارداد مشارکت‌درساخت جامع و کامل طراحی شود.

در ادامه، مواردی بیان می‌شود که برای اعتباربخشی به‌تمامی قراردادها لازم است؛ بنابراین این موارد مقررات عمومی حاکم بر هر قراردادی است.

از تنظیم قرارداد چه هدفی داریم؟

هر قراردادی با هدف ساماندهی یک رابطه حقوقی منعقد می‌شود. برای تنظیم قرارداد، در ابتدا باید مشخص کنیم که چه هدفی از آن داریم. تعهدات طرفین باید در مذاکرات قبل از قرارداد به طور کامل مشخص شوند. به‌خاطر داشته باشید که مذاکرات شفاهی قبل از قرارداد و مدارکی که در این مرحله ارائه می‌شود، بسیار اهمیت دارند.

بسیاری از تعهدات و امتیازات یک قرارداد، در این مرحله مشخص و قابل‌استناد هستند. البته به یاد داشته باشید که مناسب است در مرحله مذاکرات شفاهی قبل از قرارداد، به‌تنهایی حضور نداشته باشید و چند نفر شاهد این توافقات ناگفته باشند.

آگاهی از هدفی که دنبال می‌کنیم، تأثیر مستقیمی در انتخاب عنوان قرارداد و سایر مفاد قراردادی دارد.

در تنظیم قرارداد، چه قوانینی مهم هستند؟

اهمیت قوانین مربوط به تنظیم قرارداد به نوع قراردادی که در حال امضا است، وابسته است. برای مثال، در تنظیم یک قرارداد مشارکت‌درساخت، قوانین پیش‌فروش آپارتمان‌ها، قوانین ثبت، و قوانین شهرداری باید به‌ دقت مورد مطالعه قرار گیرند و بر اساس مقررات قانونی، یک قرارداد مشارکت‌ در ساخت جامع و کامل طراحی شود.

در ادامه، مواردی بیان می‌شود که برای اعتبارسنجی تمامی قراردادها ضروری است. به‌طورکلی، این موارد مجموعه‌ای از مقررات عمومی هستند که بر هر قراردادی اعمال می‌شوند.

نکات مهم در تنظیم قراردادها

تنظیم قرارداد با اشخاص حقیقی

• مطمئن شدن از بلوغ طرف قرارداد؛ زیرا طبق تبصره ۱ ماده ۱۲۱۰ قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، سن بلوغ پسران پانزده سال تمام قمری و دختران نه سال تمام قمری است.
• اطمینان از روانی و عقلی بودن طرف قرارداد.
• بررسی وجود ممنوعیت معامله؛ به این معنی که آیا طرف قرارداد توسط مقام قضایی از تصرف در اموال خود محروم شده است یا خیر.
• تعریف شخص حقیقی: هر فردی که پس از زنده متولد شدن، حقوق و تکالیف قانونی را به دست می‌آورد.

تنظیم قرارداد با اشخاص حقوقی

• در تنظیم قرارداد با اشخاص حقوقی، باید موارد زیر را مدنظر قرارداد:
• بررسی اساسنامه شرکت و آگهی آخرین تغییرات آن که در روزنامه رسمی منتشر شده است؛ تا مشخص شود آیا شرکت حق انعقاد قرارداد در زمینه فعالیت خود را دارد یا خیر.
• تعیین افرادی که دارای نمایندگی و حق امضای اسناد و قرارداد برای شرکت هستند.

تحقیق در خصوص اسناد و مدارک مربوط به قرارداد

در تحقیق در خصوص اسناد و مدارک مرتبط با قرارداد، به اصالت آنها توجه کنید. درصورتی‌که مبلغ معامله بسیار بالاست، از خدمات کارشناسی جعل استفاده کنید. به خودکارهای جدید توجه کنید که جوهر آن‌ها قابل پاک‌ شدن است. اگر طرف مقابل کپی مدارک را ارائه می‌دهد، اصل آن را درخواست کنید.

در این مطلب، تلاش کرده‌ایم تا به طور جامع و کامل، مفاهیم مربوط به قرارداد نویسی را با شما به اشتراک بگذاریم. بدیهی است که آنچه در اینجا بیان شده، تنها یک بخش کوچکی از مباحث مرتبط با قراردادنویسی است و برای درک کامل و دقیق‌تر، نیاز به بررسی و مطالعه بیشتری وجود دارد.

قراردادنویسی یک حوزه پیچیده و مهم در حقوق است و بسته به نوع قرارداد و شرایط خاص، ممکن است نکات و قواعد متفاوتی را در بر بگیرد؛ بنابراین، در صورتی‌ که قصد تنظیم قراراداد خاصی را دارید، توصیه می‌شود به یک وکیل متخصص در این حوزه مراجعه کنید تا در مورد نکات و جزئیات مربوط به قرارداد خاص خود، راهنمایی حرفه‌ای دریافت کنید.