داستان نخستین مجله رنگی تهران

به گزارش تهران رسانه ؛ چاپ و انتشار روزنامه بلدیه که نخستین ارگان رسمی مدیران شهری در تهران قدیم بوده حکایت نسبتا مفصلی دارد. بعد از انتشار روزنامه‌ای به نام «کاغذ اخبار» بود که روزنامه‌های مصوری مثل شرف و شرافت با مدیریت میرزا حسن اعتمادالسلطنه منتشر شد و مکتب روزنامه‌خوانی و روزنامه‌نویسی آرام آرام در تهران رونق گرفت و به مقوله مهمی تبدیل شد.

ترور عبدالحمید متین‌السلطنه ثقفی، مدیرمسئول روزنامه عصر جدید و برادر نخستین رئیس بلدیه تهران در سال ۱۲۹۶، نشان داد که اهمیت و حساسیت مقوله روزنامه‌نگاری و اطلاع‌رسانی در تهران رو به فزونی رفته و برای حاکمیت به امری مهم تبدیل شده است. انتشار مجله و روزنامه در تهران از سال ۱۳۰۰ شمسی با انتشار روزنامه‌هایی که صفحات چاپی و گراورهای رنگی داشت اوج گرفت که یکی از این روزنامه‌ها «بلدیه» بود.

بلدیه در بحبوحه انقلاب مشروطه و تصویب قانون بلدیه در سال ۱۲۸۶ شمسی به صاحب امتیازی و مدیریت مرتضی موسوی و میرزا ابوالقاسم همدانی منتشر شد که در ابتدای انتشار ۸ صفحه داشت و تنها ۱۷ شماره دوام داشت. بعد از تعطیلی روزنامه بلدیه، مجله‌ای با همین نام در سال ۱۳۰۱ و از طرف اداره بلدیه تهران منتشر شد و برای بسیاری از محققان و پژوهشگران یک منبع اطلاعاتی موثق به شمار می‌آید.

این مجله با مدیر مسئولی مهدی مافی در محل اداره بلدیه تهران یعنی میدان سپه قدیم و عمارت بلدیه منتشر می‌شد و محل توزیع آن هم کتابخانه طهران در ضلع شمال شرقی ساختمان اداره بلدیه تهران در ابتدای خیابان لاله‌زار جنوبی قرار داشته است. مطالب منتشر شده در این مجله حاوی اخبار انجمن‌های بلدیه، مقالات تاریخی - اجتماعی و اخبار روز بلدیه تهران بوده که جلد رنگی و گراورهایی از فضاهای شهری تهران و سایر اقصا نقاط ایران در خیابان علاء‌الدوله سابق و فردوسی کنونی و چاپخانه فردوسی به چاپ می‌رسید.
در توصیف اهمیت این مجله همین بس که مرحوم عبدالله انوار، نسخه شناس و تهران پژوه معاصر، از بلدیه به عنوان منحصر به فردترین نشریه تاریخ معاصر ایران یاد می‌کرد و به اعتقاد او اطلاعات این مجله پاسخگوی محققان و پژوهشگرانی است که درباره هویت دو دهه مهم پایتخت یعنی از سال ۱۳۰۰ تا ۱۳۲۰ تحقیق می‌کنند.

مجله بلدیه در دوره‌ای منتشر می‌شد که صنعت چاپ آنطور که باید در تهران شکوفا نشده بود و تعداد محدودی چاپخانه با دستگاه‌هایی که از روسیه وارد شده بود در پایتخت فعالیت می‌کردند. بلدیه در چنین شرایطی با جلد رنگی و در ۱۰۰ صفحه منتشر شد و می‌توان از بلدیه به عنوان نخستین مجله رنگی تهران نام برد. ۷۰ سال بعد یعنی در آذر سال ۱۳۷۱ روزنامه همشهری به عنوان نخستین روزنامه تمام رنگی در تهران منتشر شد و این نقطه مشترک بلدیه از نسل نخست روزنامه‌های تهران و همشهری به عنوان نماینده نسل جدید نشریات پایتخت است.

حمید ناصری | تهران‌پژوه