برای صادرات و واردات حمل و نقل دریایی مناسب است؟

سوالی که بسیاری از تجار و بازرگانان با آن مواجه هستند این است که آیا برای صادرات و واردات، حمل و نقل دریایی مناسب است یا خیر؟ در یک پاسخ کلی باید بگوییم که در اغلب موارد، حمل و نقل دریایی بهترین شیوه حمل کالا و پیوستن به جریان صادرات و واردات کالاست. البته این مسئله را در ادامه تشریح کرده و بیان می کنیم چرا حمل و نقل دریایی، بهترین و محبوب ترین شیوه تجارت بین الملل قلمداد می شود.

مزایای حمل و نقل دریایی
استفاده از سیستم دریانوردی با مزایای بسیار زیاد و معایب محدودی همراه است به نحوی که این روش از روش های حمل و نقل بین المللی کالا را به یکی از اصلی ترین و بهترین روش های جابجایی کالا در سطح جهان مبدل نموده است. مزایای حمل و نقل دریایی عبارتند از:

قیمت بسیار پایین و مقرون بصرفه
امکان بارگیری کشتی ها در ظرفیت های بسیار بالا
امکان حمل بسیاری از بارهای ممنوعه در سیستم هوانوردی نظامی همانند کالاهای اسیدی و خورنده
ثبات بودن نرخ کرایه کشتی های باربری طی سال های گذشته
امکان مسیریابی و تشخیص مسیر حرکت کشتی ها
معایب محدودی در مقابل موارد فوق ذکر شده است که هرچند قابل توجه می باشند اما نمی توانند استانداردهای حمل کالا در مسیرهای دریایی را زیر سوال ببرند. این موارد عبارتند از:

حرکت بسیار کند کشتی ها در مقایسه با هواپیماها
احتمال فساد موادی که تاریخ انقضای کوتاه مدتی دارند
احتمال وقوع شرایط جوی نامناسب که البته محدود به حمل و نقل دریایی نیست و گریبانگیر سایر روش های حمل کالا نیز می شود
احتمال وقوع دزدی دریایی که هرچند به صورت بسیار محدود، ولی محتمل است.

انواع روش های ارسال کالا در سیستم حمل و نقل دریایی
برخلاف سیستم هوانوردی غیر نظامی که بیشتر برای جابجایی مسافر به کار می رود، ناوگان دریایی بیش از هرچیز دیگر در خدمت تجارت بین الملل و حمل و نقل کالا از یک قاره به قاره دیگر می باشد. حمل و نقل کالا در سیستم دریایی و دریانوردی با توجه به قواعد تعیین شده از جانب ایمو، فیاتا و سازمان های مرتبط تعیین می شود اما نباید نقش سازمان های داخلی در کشورهای عضو را غیرموثر بدانیم چرا که دولت ها حق دارند قوانین خاصی را برای حمل کالا و عبور کشتی های باربری از محدوده آن ها مقرر کنند. روش هایی که برای ارسال کالا در سیستم حمل و نقل دریایی بکار می روند عبارتند از:

روش چارترینگ: اگر کالاها به صورت بسته بندی باشند و حجم آن ها نیز بسیار زیاد باشد از کشتی های اجاره ای و رزرو شده استفاده می کنند که باید بر اساس قرارداد چارتر به ثبت برسند.
روش ترانشیپ: در روش ترانشیپ کالاها از یک وسیله جابجایی ورودی به یک وسیله جابجایی خروجی که تحت نظارت مستقیم گمرک باشد، منتقل خواهند شد.
روش کراس استافینگ: در روش کراس استافینگ، کانتینری که حاوی بار است، از یک کشتی به یک کشتی دیگر انتقال داده می‌شود.
انواع کشتی های باربری

انواع حمل و نقل دریایی
علاوه بر روش هایی که برای ارسال کالا از یک مبدا خاص به یک مقصد مشخص وجود دارد انواع مختلفی از حمل و نقل دریایی نیز تعیین شده است که عبارتند از:

حمل و نقل دریایی عمیق: به معنی حمل و نقل بین قاره‌ها با عبور کردن از اقیانوس است.
حمل و نقل دریایی کوتاه: در نظر داشته باشید که کشتی ‌های حمل و نقل دریایی کوتاه، نسبت به کشتی‌های حمل و نقل دریایی عمیق، بسیار کوچک هستند و در برخی از مواقع نیز در مسیر داخل کشور سفر می‌کنند.
حمل و نقل دریایی داخلی: حمل و نقل دریایی داخلی به معنای جابجایی کالا با استفاده از آبراه ‌های داخلی کشور است که از دریاچه‌ ها، کانال‌ ها و همچنین رودخانه‌ ها تشکیل می ‌شود.

ظرفیت کشتی های باربری

اینکه می گوییم حمل و نقل دریایی بهترین شیوه حمل کالا در عرصه جهانی است به دلایل مختلفی بستگی دارد که یکی از آن ها ظرفیت بسیار بالای کشتی های باربری است. هم اکنون بیش از 55 هزار کشتی باربری در سطح جهان وجود دارد که با ظرفیت های مختلفی مشغول فعالیت در عرصه تجارت بین الملل هستند. معروف ترین کشتی های باربری به همراه ظرفیت آن ها را در ادامه ذکر کرده ایم.

کشتی هَندی و هَندی مکس 60 هزار تن ظرفیت دارد.
کشتی افرامکس 80 هزار الی 120 هزار تن ظرفیت دارد.
کشتی پانامکس 65 هزار تن ظرفیت دارد.
کشتی کپ سایز از 80 هزار تن الی 120 هزار تن ظرفیت دارد.
کشتی سوئز مکس یا سوئز گذر بین 120 هزار تا 200 هزار تن ظرفیت دارد.
کشتی Very Large Crude Carriers و Ultra Large به ترتیب بین 150 هزار تن تا 320 هزار تن و 320 هزار تن تا 550 هزار تن ظرفیت دارند.

کشتی فله بر چیست؟
یکی دیگر از مزایای حمل و نقل دریایی، امکان استفاده از کشتی فله بر است. همانطور که از نام آن پیداست کالاهای فله ای را حمل می کند و نیازی به بسته بندی آن ها نیست. برخی از کالاها قابلیت حمل فله ای دارند و بارگیری آن ها به صورت فله ای و غیربسته بندی شده بسیار مقرون بصرفه تر خواهد بود. در این خصوص می توان به حمل سیمان، غلات و زغال سنگ اشاره نمود.

این کالاها شاید در حمل فله ای دچار خسارت های جزیی شوند اما کیفیت خود را حفظ کرده و اصولا میزان خسارت نیز بسیار کمتر از صرفه جویی صورت گرفته در حمل فله ای است. امروزه کشتی‌های فله‌ بر یک‌ سوم از ناوگان تجاری کشتی ‌های جهان را تشکیل می‌ دهند و سهم ایران نیز در این میان، 38 کشتی است. نرخ کرایه کشتی‌ های فله بر یا حمل بار فله ای در بازار جهانی همچون بازار بورس مشخص می‌گردد و شاخصی با نام شاخص بالتیک آن را مشخص می‌کند.

فیاتا چیست؟

در قسمت نهایی مقاله نیز بهتر است اشاره ای به فیاتا داشته باشیم. قطعا اگر وارد سیستم حمل و نقل دریایی شوید بارها با اصطلاحات خاصی مواجه می شوید که یکی از آن ها فیاتا است. این اصطلاح قدری ناآشناست و بسیاری از بازرگانان در ابتدای راه هیچگونه آشنایی با آن ندارند.

فیاتا مخفف International Federation of Freight Forwarders Associations است و نام یک مجمع غیر دولتی (فدراسیون) بین المللی است که به عنوان مشاور با شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل و سازمان بین المللی توسعه بازرگانی همکاری می کند. فیاتا هم اکنون نمایندگی بالغ بر 45000 شرکت فورواردر را در اقصی نقاط دنیا بر عهده دارد. این فدراسیون بزرگترین سازمان غیردولتی در زمینه حمل و نقل می‌باشد و در تمام دنیا نفوذ دارد.