مسئولیت اجتماعی فعالان اقتصادی در توسعه شهرها

رسانه مسئولیت اجتماعی؛ منظور از توسعه شهرها چیست؟

توسعه شهرها شامل مجموعه اقداماتی است که رشد اقتصادی، بهبود زیرساخت های شهری، کاهش فقر، کاهش بیکاری، بهبود مدیریت شهری و …. را به همراه دارد. در کشورهای در حال توسعه، بسیاری از روستایی ها به علت شرایط بد زندگی، به زندگی شهری رو آورده اند که این امر منجر به شلوغ شدن شهر ها و افزایش حومه نشینی شده است. از طرف دیگر مشکلات اقتصادی و فرهنگی حل نشده شهری مزید بر علت عدم توسعه شهرها شده است. برای توسعه شهرها باید یک برنامه طولانی مدت و هدفمند با توجه به شرایط اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و زیست محیطی طراحی کرد. هدف از این برنامه نه تنها برطرف کردن نیازهای نسل حاضر بلکه باید دور اندیشی برای نسل های بعدی نیز باشد. با توجه به مطالب ارائه شده می توان توسعه شهرها را دغدغه ای جهانی برای بهبود جوامع انسانی دانست.

توسعه شهرها

به طور کلی اهداف توسعه شهرها را می توان در ۴ حوزه زیر قرار داد:

حداقل مصرف از فضا در راستای حفظ منابع طبیعی
بهبود سیستم مدیریت شهری
دسترسی یکسان به منابع
حفظ فرهنگی و اجتماعی
با توجه به مطالب ارائه شده لازمه توسعه شهرها تقویت زیر بنای فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی جامعه شهری است. جامعه شهری در واقع به مجموعه افرادی اطلاق می شود که در اشکال متفاوتی همچون فعالان اقتصادی، شرکت ها و یا شهروندان مشغول به فعالیت هستند. همه ی اقشار ذکر شده تاثیر شگرفی بر میزان توسعه شهرها دارند. در ادامه این مقاله نقش هر یک از این اقشار بر توسعه شهرها بررسی می شود.

نقش شهروندان بر توسعه شهرها
در جامعه امروز ما، به نیازهای اولیه شهری افراد پاسخی داده نمی شود. به طور مثال در بسیاری از شهرها جاده ها و معابر عبوری نیازمند ترمیم هستند، عملی ساده که سال ها نادیده گرفته شده است.

با توجه به اینکه بسیاری از استراتژی ها و برنامه توسعه شهرها زیر نظر دولت صورت می گیرد بسیاری از شهروندان گمان می کنند که آنها در توسعه شهرها نقشی ندارند. اما باید گفت توسعه شهرها خصوصا در کشورهای جهان سوم به علت زیرساخت های ضعیف نیازمند مشارکت تمام جامعه است. در زیر برخی از نقش های شهروندان در توسعه اقتصادی اشاره می شود:

شهروند و توسعه شهری

آگاهی از حقوق شهری: هر فردی که در جامعه زندگی می کند داری یک سری حقوق فرهنگی و اجتماعی است که تا آنها را مطالبه نکند پاسخی نخواهد گرفت. آگاهی داشتن از حقوق شهروندی و رعایت آن امری است که به توسعه زیر ساخت های فرهنگی- اجتماعی کمک می کند.
حضور در انجمن های فعال: انجمن های بسیاری جهت بهبود کیفیت زندگی شهری ایجاد شده اند. بسیاری از این انجمن ها مردم نهاد هستند. حضور فعال شهروندان در این قبیل انجمن ها می تواند به روند توسعه شهرها سرعت ببخشد زیرا اهداف تعریف شده در این انجمن ها در راستای اهداف دولت در جهت توسعه شهرها قرار دارد.
مشارکت در امور عمومی: متاسفانه در بسیاری از شهرها شاهد آسیب دیدن آثار تاریخی، آلودگی پارک ها، زباله های رها شده و … هستیم. همه ی این موارد پیامدی جز زشت شدن چهره شهر در پی ندارند. از طرف دیگر می توانند پایه های فرهنگی یک جامعه شهری را برای نسل های بعد، سست کند. باید شهر مانند خانه فرض شود و همه شهروندان در تمیزی و سلامت آن کوشا باشند. امروزه پاک نگه داشتن هوا، تفکیک زباله، اهمیت دادن به بازیافت و … نیز از مسئولیت هایی است که بر شانه شهروندان قرار داده شده است.
شهروند منتقد: انتقاد به معنای قضاوت منصفانه امور مختلف است. یک شهروند باید علاوه بر آگاهی داشتن از اصول توسعه شهرها، ناظری سخت گیر و منتقد باشد.
جمع گرایی: شهروندان باید بدانند لازمه زندگی اجتماعی رعایت حقوق فردی و اجتماعی دیگران است. نادیده گرفتن حقوق یکدیگر سبب صرف شدن وقت جامعه برای امور بی ارزش می شود.
پرداخت مالیات: شهروندان با پرداخت به موقع مالیات و عوارض های تعریف شده می توانند به برداشتن موانع اقتصادی توسعه شهرها کمک کنند.

نقش شرکت ها و فعالان اقتصادی بر توسعه شهرها
فعالان اقتصادی و شرکت ها به عنوان بنیادهای موثر بر نظام اقتصادی شهری می توانند در توسعه شهرها نقش داشته باشند. در کشورهایی در حال توسعه همواره کمبود کار و بحران های اقتصادی وجود دارد که این قبیل امور می تواند با مشارکت بنیادهای اقتصادی مرتفع شود.

به طور کلی فعالان اقتصادی و شرکت ها می توانند با کاهش هزینه ها، افزایش درآمدها، مشارکتهای اقتصادی، اجرای اقتصاد مقاومتی، توسعه شهری و ایجاد فرصت برای سرمایه گذاران شهری اثرات مثبتی بر توسعه شهرها داشته باشند. در ادامه به صورت خلاصه نقش شرکت ها و فعالان اقتصادی مورد بررسی قرار می گیرد.

بهبود شرایط اقتصادی: شرکت ها و فعالان اقتصادی از یک طرف با پرداخت مالیات و از طرف دیگر با کاهش تراکم افراد بیکار می توانند در بهبود شرایط اقتصادی یک جامعه موثر باشند. در واقع سرمایه گذاری می تواند به خودی خود سبب توسعه اقتصادی شود. پس می توان گفت فعالان اقتصادی و شرکت ها به صورت مداوم به بافت شهری سود نهایی و ارزش افزوده تزریق می کنند و همین امر سبب اهمیت یافتن آنها شده است. همچنین شرکت ها و فعالان اقتصادی با استفاده درست از منابع می توانند موجب کاهش آلودگی های زیست محیطی و … شوند.
بهبود شرایط اجتماعی: یکی از معضلاتی که گریبانگیر بسیاری از شهرها است و مانع از توسعه آنها می شود، بیکاری است. فعالان اقتصادی و شرکت ها می توانند در ایجاد بسترهای کاری متنوع فعال باشند. باید بپذیریم بیکاری می تواند ریشه بسیاری از مشکلات اجتماعی باشد بنابراین به کارگیری نیروهای کار در از بین بردن مشکلات اجتماعی مرتبط با بیکاری موثر است.
بهبود شرایط فرهنگی: لازم است شرکت ها و فعالان اقتصادی به زیرساخت های فرهنگی شهرها توجه داشته باشند. بدون شک رشد فرهنگی یک جامعه علاوه بر بهبود توسعه شهرها می تواند اثر مثبتی نیز بر اقتصاد شهرها و روند کاری آنها داشته باشد.
کاهش هزینه: فعالان اقتصادی با پیشبرد سریع پروژهای شهری سبب کاهش هزینه های حاصل از پروژه های نیمه کاره و یا ناتمام می شوند.
مشارکتهای اقتصادی: یکی از دستاوردهای شرکت ها و فعالان اقتصادی افزایش درآمد های شهری چه از طریق اجرای پروژه و چه از طریق پرداخت مالیات است. لازمه ی موفقیت یک شرکت تنها درآمد زایی در بازه زمانی محدود نیست بلکه استفاده از منابع اقتصادی به صورت مستمر است. شرکت ها و نهادهای اقتصادی با شرکت در مشارکت های اقتصادی علاوه بر توسعه شهری می توانند سبب رونق اقتصادی در شهر نیز شوند. این امر در بهینه سازی مصرف منابع بسیار اثرگذار است همچنین می تواند سبب ایجاد فرصت برای سرمایه گذاری شهری نیز شود.
اقتصاد مقاومتی: منظور از اقتصادی مقاومتی رشد اقتصاد در کنار کاهش آسیب پذیری آن است. در واقع منظور از اقتصاد مقاومتی کشیدن حصار نیست بلکه رشد اقتصادی در کنار تمام تحریم ها است. فعالان اقتصادی و شرکت ها با سرمایه گذاری در زمینه های مختلف و به کارگیری نیروهای متخصص علاوه بر توسعه شهری سبب استقلال کشور از کالاهای وارداتی که تحت تحریم است، نیز می شوند.

سخن پایانی
هدف از توسعه شهرها پیش بردن یک جامعه شهری به سوی عدالت اجتماعی است. رسیدن به این هدف تنها با تکیه بر توان دولت میسر نمی شود. عوامل متعددی می توانند مانع برنامه های توسعه شهرها چه در بلند مدت و چه کوتاه مدت شوند. آنچه سبب مرتفع شدن موانع موجود می شود حضور فعال تمام اقشار جامعه در برنامه های توسعه شهری است. همانطور که گفته شد اگر هر یک از اقشار جامعه به وظایف خود آگاه باشند و آنها را به درستی انجام دهند می توان انتظار داشت که مسیر توسعه شهرها با سرعت بالاتری طی شود. متاسفانه افزایش روزافزون مشکلات اجتماعی و فرهنگی و عدم ارائه راهکارهای مناسب برای آنها سبب شده است برنامه های توسعه شهرها عقب بماند.

حمیدرضا آزادواری؛ کارشناس ارشد مدیریت شهری و معاون اقتصادی و مالی شهرداری منطقه ۲۱ تهران