حال حوزه نشر و کتاب وخیم است

به گزارش تهران رسانه ؛ رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران گفت: بدنه نشر به نمایشگاه کتاب نیاز دارد، دوستی که در اداره یا مؤسسه دولتی نشسته و اظهارنظر می‌کند، تا بخواهد ایده‌اش را پیاده کند آن کتابفروشی از بین رفته است.

چند روزی است از سوی برخی ناشران و کتاب‌فروشان حال صنعت نشر وخیم توصیف می‌شود و در این زمان برخی از برگزاری نمایشگاه کتاب در فضای مجازی خبر می‌دهند که این مسئله هم واکنش‌های منفی بسیاری داشته است.

در این راستا همزمان با روز جهانی کتاب و حق مولف، گفت‌وگوی مشروحی با هومان حسن‌‍‌پور رئیس اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان تهران صورت گرفت که در ادامه می‌خوانید.

هومان حسن‌پور رئیس اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان تهران درباره مشکلات این روزهای صنعت نشر،‌ اظهار داشت: این روزها شاهدیم که مشکلاتی تمامی حوزه‌های کشور را فرا گرفته که نشر و کتاب نیز از آن جمله است. هرکدام از آنها مسائل و چالش‌های خود را دارند اما به یکدیگر مرتبطند.

* کتاب‌فروشان حتی در لیست مشاغل فرهنگی هم گنجانده نشدند!

وی با بیان اینکه راهکارهایی برای ماه‌های فروردین و اسفند ارائه کردیم اما به هر دلیل شرایط مهیا نشد و تا به امروز هم اتفاقی رخ نداده، گفت: آنچه مشهود است اینکه هنوز در مورد بیمه وضعیت کتاب‌فروشان و ناشران مشخص نیست. حتی در لیستی که ارائه شده ما جزو «مشاغل فرهنگی» محسوب نشده‌ایم. چرا که در این میان صاحبان استخرها جزو مشاغل فرهنگی شمرده شدند؛ اما متاسفانه ما نه.

حسن‌پور با بیان اینکه می‌دانیم تا شخص وزیر هم پیگیر ماجراست، اما مسائل حل نشده، همچنان باقی مانده است، توضیح داد: صنف درگیر وجوه نقد است. ناشران پول و وجوه نقد را در ماه‌های منتهی به نمایشگاه صرف حجم تولیدات بالا کردند، باید بدانید در سیستم کتاب فروش به شکل (اسنادی) و چکی است، اما در هزینه کرد نقدی عمل می‌شود یا با اسناد و چک‌های کوتاه مدت کار را پیش برده‌اند.

* اسناد(چک) صادر شده ناشران روی دستشان مانده است

رئیس اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان تهران ابراز داشت: ناشران برای ماه‌های آخر سال شروع به تولید کردند تا دست پر به نمایشگاه بیایند. در حالی که امسال نمایشگاهی برگزار نشد، از آن سمت جدا از تمام نقدینگی که از دست دادند اسنادی (چک) را به اعتبار برگزاری نمایشگاه صادر کرده بودند. آنها حتی وجوه نقدی هم ندارند.

وی با بیان اینکه جالب اینجاست که برخی کتاب‌ها تاریخ دار هستند و مصرف دیگری ندارند گفت: برخی کتاب‌ها دوران طلایی را از دست داده‌اند و از سویی تمام چک‌ها دست عوامل تولید، محقق، مترجم، لیتوگراف، است، اینها قرار بود کوتاه مدت باشد چرا که ناشر فکر می‌کرد پرداخت خواهد شد ولی همه آنها روی دستش مانده است.

* سازمان تامین اجتماعی همچنان تردید دارد که ما فرهنگی هستیم یا نه

وی با تاکید بر اینکه شاهد بودیم که کتاب‌فروشان اسفند و فروردین تعطیل بودند،‌گفت: تنها در اسفندماه ۸ روز فضا برای فعالیت فراهم شد و باز بودند آنهم روزهایی بود که مردم وحشت داشتند که از خانه بیرون بیایند. بنابراین آنها باز هم متضرر شدند.

رئیس اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان تهران با تأکید براینکه سازمان تامین اجتماعی همچنان تردید دارد که ما فرهنگی هستیم یا نه،‌ گفت: حوزه‌های مختلف از جمله کتاب‌فروشان در اسفند عملکردهای متفاوتی داشتند. مثلاً دانشجویان کتاب درسی را در اسفند می‌خریدند. اما کتاب‌های کودک و نوجوان معمولاً فروش شب عیدی داشتند. برخی از کتابفروشی‌ها اسفند حتی آثاری را دپو می‌کنند تا جنس خود را جور کنند. در این میان کتاب هنری، سالنامه، سررسید،‌کارت پستال، در کتابفروشی‌ها برای اسفند آماده می‌شود. اسفند پیک فروش کتاب است، پس طبیعی است که کتاب‌فروشان در بهمن ماه خود را تجهیز کنند و خریدهایی انجام دهند. اما آنها نتوانستند کالای خود را بفروشند. حتی کتاب‌فروشان و ناشرانی داریم که حقوق اسفند پرسنل خود را پرداخت نکرده‌اند. (جدا از اجاره، آب ، برق،گاز و…) جالب اینجاست که هر چه قول داده می‌شود اجرایی نمی‌شود.

*فروش اسفندماه از بین رفت، چک‌ها تماما برگشت خورد

حسن‌پور در بخش دیگر سخنان خود را به موضوع مهیا شدن کتاب‌فروشان اشاره کرد و گفت: در اسفند‌ماه چون حجم کار کتاب‌فروشان بالا بود چک‌هایی صادر کردند و دست مردم (ناشران و موزعان) می‌دادند، اما وقتی فروش اسفندماه از بین رفت چک‌ها تماماً برگشت خورد. در فروردین ماه هم بواسطه تعطیلی چک‌ها همین منوال داشت یعنی خلاء سازمانی و وجوه نقد ایجاد شد که چک‌ها برگشت می‌خوردند. کتاب‌ها به فروش نرسید، ناشر چک‌هایش را برگشت خورده دید و این سیکل دردناک همچنان ادامه‌دار است.

* در این اوضاع صنوف قدرتمند هم پا روی زمین گذاشته‌اند چه رسد به ناشر و کتاب‌فروش

رئیس اتحادیه ناشران به پیش‌بینی‌ها اشاره کرد و بیان داشت: پیش از این پیش‌بینی کرده بودیم و اعلام کردیم در اسفند تزریق آنی پول می‌تواند راهگشا باشد تا این صنف را سر پا نگاه داریم. اما الان اتفاقی که افتاده برخی می‌گویند صنعت نشر چه زمان حالش بهتر می‌شود؟ بدانید ما درباره کرونا صحبت می‌کنیم. در این اوضاع صنوف قدرتمند هم پا روی زمین گذاشته‌اند چه رسد به ناشر و کتاب‌فروش.

حسن پور با مطرح کردن این موضوع که راحت بگویند ما از حوزه کتاب حمایت نمی‌کنیم! اما اینکه استدلال‌هایی درست کنند و مسئله را زیر سؤال ببرند منصفانه نیست، توضیح داد: ما دو سرمایه مهم در حوزه کتاب داریم. یکی از آنها نیروی انسانی است. افرادی که حاضرند از حقوق‌های بالا دست بردارند و به خاطر علقه فرهنگی وارد این عرصه شوند. اما دوم سرمایه بخش خصوصی است که اگر اینها از دست جامعه خارج شود آسیب زننده خواهد بود. اگر کتاب‌فروش ببیند در بدترین شرایط کشور از صنوف حمایت نمی‌شود، آنها هم تغییر شغل می‌دهند و مغازه‌شان را تعطیل می‌کنند.

* گردش وجوه نقد کتاب ضعیف است

وی تأکید کرد: گردش وجوه نقد کتاب ضعیف است، اما طبق گفته آقای وزیر که فرمودند گردش پول کم است اما همان میزان هم زندگی این اهالی را می‌گرداند، باید بگویم این حرف منطقی است. شاید صنوف دیگر پس‌انداز داشته باشند و قرار باشد به آنها رسیدگی شود اما کتاب نه. باید به فکر جبران بود. چرا که در غیر این صورت صدمه بسیاری خواهیم دید. این صدمه منجر می‌شود کار فرهنگی کنار گذاشته شود و در این حال کار فرهنگی بر زمین می‌ماند انقلاب هم دچار آسیب می‌شود زیرا انقلاب ما فرهنگی بود.

* مشکلات را حل که نمی‌کنند تازه راهکارهای جالبی هم می‌دهند!

رئیس اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان تهران در بخش دیگر با اشاره به اینکه فشاری که الان به کتاب‌فروش، ناشر، توزیع‌کننده، می‌آید را درک نمی‌کنند این به معنای عدم توجه نیست بلکه به معنای عدم پاسخ است، گفت: اغلب پاسخ داده می‌شود مشکلات را حل می‌کنیم، جالب است حل که نمی‌شود هیچ تازه راهکارهای جالبی هم پیدا می‌شود آنهم راهکارهایی که شاید بحران را تشدید می‌کند و موجب شود به جای بدتری برسیم.

* وام آنی و بدون بهره پیشنهاد ما بود

وی در پاسخ به این سؤال که به ارشاد یا متولیان نامه ارسال کرده یا و پیشنهاداتی را مطرح کرده‌اید، گفت: ما پیش از این محاسبه داشتیم که در اسفند‌ماه شرایط پیچیده‌ای خواهیم داشت. این موارد که مطرح می‌شود علم قبل است نه علم بعد. همان زمان توصیه کردیم وام آنی به این سه حوزه بدون بهره و با سرعت بدهند. تا چک برگشتی در اسفند نداشته باشیم. اگر این گونه بود این چرخه کارش را ادامه می‌داد.

حسن‌پور به مسئله پست هم اشاره کرد و گفت: دولت با مبالغ جزیی (یارانه) می‌توانست شبکه پستی برای مردم و کتاب قرار دهد اما این کار هم نکرد، جایی که منتسب به ارشاد است(خانه کتاب) باید هرگونه حرکتی می‌کند فراگیر باشد، آن زمان که صحبت مطرح شد دوستان خانه کتاب و ارشاد هم بودند، ما درباره کتاب صحبت می‌کردیم. بحث سواستفاده هم در کار نبود. در این برهه حساس این مسئله می‌توانست کارایی بالایی داشته باشد اما نشد. یکسری از دوستان و ناشران با پست قراردادهای بستند در حالی که این کار باید توسط کتابفروشی‌ها انجام گیرد، ما اگر کتابفروشی‌ها را تجهیز کنیم که به اینترنت متصل باشند، (در حال حاضر برخی متصلند) با کمک‌های جزیی می‌توانستیم این کار را انجام دهیم. تا فروش از طریق کتاب‌فروش انجام شود.

* ستاد کرونا و سایرین توجه عادی به کتاب‌فروشان ندارند

رئیس اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان تهران با تأکید بر اینکه اگر کتاب‌فروش به تمام کتاب ناشران به شکل اینترنتی دسترسی پیدا کند امکان ارسال را فراهم خواهد کرد، گفت: این کار ساده‌ای است که اگر بخواهیم انجام شود راهکار پیچیده‌ای نخواهد داشت.

حسن پور با تأکید بر اینکه پست، بیمه، وام کوتاه و بلندمدت راهکارهایی است که ما پیشنهاد کردیم اما اتفاقی رخ نداده است، اضافه کرد: ما در این مسیر ارشاد را مقصر نمی‌دانیم زیرا آنها تلاش خود را می‌کنند، اما ستاد کرونا و سایرین توجه عادی به کتاب‌فروشان ندارند.

* بدنه نشر به نمایشگاه کتاب نیاز دارد

وی با بیان اینکه کاری که در سایر کشورها اتفاق افتاده در ایران محقق نشده، گفت: راهکارهایی این روزها مطرح می‌شود که از آن جمله می‌توان به «برگزاری نمایشگاه کتاب مجازی» اشاره کرد، باید بگویم در حال حاضر بدنه نشر، به نمایشگاه کتاب احتیاج دارد. صحبت‌های ابتدایی بنده نشان می‌دهد عدم برگزاری نمایشگاه کتاب، تا چه اندازه می‌تواند صدمه بزرگی به خانواده نشر بزند.

* برگزاری نمایشگاه کتاب به شکل مجازی خلط مبحث است

وی با بیان اینکه نمایشگاه کتاب یک رویداد فرهنگی و فستیوال است، اظهار داشت: این نمایشگاه حدود ۵ میلیون بازدید کننده دارد، یک رویداد فرهنگی است. این نمایشگاه برای صنعت نشر و فرهنگ کشور یک فرصت است. اما این روزها پیشنهاداتی می‌شنوم که نشان از خلط مباحث دارد مثل نمایشگاه کتاب مجازی.

* به قیمت کرونا همه چیز را از بین نبرید

رئیس اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان تهران با بیان اینکه نمایشگاه کتاب تهران در حوزه معاونت فرهنگی وزارت ارشاد تعریف شده و آنها نیز امور را به شورای سیاست‌گذاری واگذار کرده است، گفت: تاکنون هیچ صحبتی در شورا از برگزاری نمایشگاه به شکل مجازی نشده است، اما نکته دوم این است که وقتی درباره فروش مجازی نمایشگاه صحبت می‌کنیم باید بدانیم درباره چه چیزی صحبت می‌کنیم. قرار بود با برپای نمایشگاه کتاب چه اتفاقی رخ دهد؟ ما یک روز مطرح می‌کردیم که ویترین کم داریم و کتاب‌فروشان نمی‌توانند تمام تولیدات را به نمایش گذارند، بنابراین تصمیم به برگزاری نمایشگاه کتاب گرفتیم. در واقع تجویز مقطعی برای جبران بحران ویترین بود؛ اما مسکن مقطعی آن روزها اکنون نیاز ضروری صنعت نشر کشور شده است. از آن سمت باید حواسمان باشد به قیمت کرونا همه چیز را از بین نبریم. اگر با بحران مواجهیم استراتژی‌ دراز مدت غلط است. زیرا بحران‌ها نیازمند استراتژی مقطعی خود هستند. آن هم اصولی و بر اساس کارشناسی.

*نمایشگاهی که در حد نمایش دادن است را می‌توان مجازی برگزار کرد نمایشگاه کتاب تهران با ۲۰۰۰ ناشر را نه

حسن‌پور ضمن اشاره به اینکه برخی‌ها این روزها صحبت از برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب دارند و کشورمان را با کشوری دیگری قیاس می‌کند اما به راستی آیا شکل نمایشگاه ما به مانند آنهاست، گفت: برخی از نمایشگاه‌ها فقط فرهنگی هستند. حق خرید در آنها نیست و کتابی هم به فروش نمی‌رسد. یکسری هم کپی رایت ارائه می‌دهند برخی هم فروش اندک دارند، اما نمایشگاهی که در حد نمایش دادن است را می‌توان مجازی برگزار کرد. اما وقتی مسئله فروش مطرح می‌شود (راجع به ۲۰۰۰ ناشر صحبت می‌کنیم) پس باید فکر کنیم می‌توانیم شرایط برابر برقرار کنیم. باید بدانید چند ناشر سرشناس نامشان در این نمایشگاه مجازی بالا می‌آید و باقی متضرر خواهند شد.

وی گفت: در نمایشگاه کتاب فیزیکی برای اینکه همه غرفه‌ها دیده شوند ناشران بزرگ را در انتهای سالن قرار می‌دادیم که از ابتدا یک مخاطب تا انتهای سالن را بازدید کرده و دیگر ناشران فرصت دیده شدن داشته باشند، اما در سیستم مجازی این‌گونه نیست.

* اگر قرار است درباره حرفه‌ای بودن صحبت کنیم بهتر است با اهل فن این حوزه صحبت کنیم

رئیس اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان تهران با بیان اینکه برخی می‌گویند باید به سمت نشر حرفه‌ای برویم آیا حرفه‌ای بودن یعنی تنها تعداد عناوین زیاد داشتن؟ گفت: یکی از اشتباهات وزارت ارشاد در سال‌های گذشته همین ملاک کمی بود. یک ناشر ۵۰ کتاب ۵۰ صفحه‌ای منتشر می‌کند آن هم دم دستی (که شاید مصرف دو هفته‌ای برای یک نفر داشته باشد) اما ناشر دیگر ۲۰ سال برای انتشار «فرهنگ معین» هزینه و وقت صرف می‌کند شما کدام را حرفه‌ای می‌دانید؟ اگر قرار است درباره حرفه‌ای بودن صحبت کنیم بهتر است با اهل فن این حوزه صحبت کنیم. حسن‌پور افزود:‌ ناشری ظرف سه ماه کتابی منتشر می‌کند.ناشر دیگر همان کتاب را ظرف دو سال چاپ می‌کند. او تلاش می‌کند تا اثری با کیفیت بالا و خاص ارائه دهد. بنابراین باید توجه داشت که درباره مسائل دقیق و کارشناسی صحبت کرد.

* برخی مسئولان اضلاع صنف را روبروی هم قرار می‌دهند

وی در بخش دیگری از سخنانش به موضوع اینترنت اشاره کرد و گفت:‌ در حال حاضر می‌بینید که بار اینترنتی کشور چقدر سنگین شده، زیرا آموزش و پرورش، دانشگاه‌ها و برخی ادارات هم حجم کار خود را در این فضا انجام می‌دهند، اما حالا شما می‌خواهید نمایشگاه کتاب را در این فضا برگزار کنید؟! می‌دانید چه عواقبی دارد؟ اولاً طرح موضوعات اینچنینی به خصوص توسط افراد مسئولی در دولت‌ها مطرح می‌شود که ممکن است موجب انشقاق صنفی شود. ما از یک سو سعی می‌کنیم صنف را متحد نگه داریم و راهکارهایی بدهیم که جنگ درست نشود، اما برخی‌ مسئولان جدایی ایجاد می‌کنند. مسئولی که این‌گونه نظر می‌دهد به این دلیل که کارش این نیست سخنانش موجب می‌شود شاهد درگیری باشیم. آنها اضلاع صنف را روبروی هم قرار می‌دهد و می‌گویند می‌خواهیم حمایت کنیم.

رئیس اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان تهران درباره طرح‌های فصلی هم گفت: اجرای طرح‌های فصلی با رعایت استانداردها خوب است و باید ادامه‌دار برای کتاب‌فروشان باشد اما از جانب دیگر گفتیم که باید به کتاب‌فروشان وام اعطا شود. اما در مورد ناشران وقتی از نمایشگاه مجازی صحبت می‌کنید خط سومی باز می‌کنید، نه به ناشر نه به کتاب‌فروش ربط دارد و این دو را به جان هم می‌اندازد. فردا این موضوع عواقب دارد فردا این سازه بی سامان می‌ماند. مثل مؤسساتی که ارشاد در مقاطع مختلف برای مصارف گوناگون تأسیس کرد، وفتی صنف سازه ها را دارد آنها کار را خودشان انجام می‌دهند.

* برای کرونا کمک کنید موضوع جدیدی به میان نیاورید/ برپایی نمایشگاه مجازی همه را متضرر می‌کند

حسن پور ابراز داشت: اگر قرار است برای کرونا کمکی کنید کمک کنید و موضوع جدیدی به میان نیاورید. کتاب‌فروشان در نمایشگاه مجازی کتاب متضرر می‌شوند. ما در نمایشگاه کتاب به دنبال بر هم نخوردن توازن بودیم اما با این کار یعنی برپایی نمایشگاه مجازی کتاب همه متضرر می‌شوند. زیرا اولاً تمام ناشران بهره‌مند نخواهند شد، ثانیاً کتاب‌فروشان در درازمدت صدمه می‌خورند و ثالثاً تعریف ناشر حرفه‌ای را صنف تعریف می‌کند این تعریف در توان یک مدیر دولتی نیست. اگر بود این شرایط را نداشتیم. کیفی ویش نرفته ضربه زده است.

وی افزود: به نظرم برگزاری نمایشگاه کتاب ساده است، ما منتظر تصمیم ستاد کرونا می‌مانیم. به شورای سیاست‌گذاری اعلام کند و آنها تصمیم نهایی را بگیرند. اما مصاحبه‌ها و گفت‌وگوهایی که این روزها در قالب راه حل منتشر می‌شود موجب شده بخش‌های مختلف صنعت نشر به جان هم بیفتد. این به صلاح صنف، فرهنگ کشور و حتی امنیت ملی نیست.

* دوستی که در اداره یا مؤسسه دولتی نشسته و اظهارنظر می‌کند تا بخواهد ایده‌اش را پیاده کند آن کتابفروشی از بین رفته است

رئیس اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان تهران با بیان اینکه هدف ارشاد سالم نگه داشتن صنف است، اما ایده‌های بدون کارشناسی موجب می‌شود تمرکزی که قرار بود کمک کننده باشد از بین می‌رود زمان را از دست می‌دهیم،‌گفت: شاهدیم امروزه چک‌ها برگشت می‌خورد، کارمندان اخراج می‌شوند، تعدیل نیرو را شاهدیم و در نهایت کتابفروشی از بین می‌رود. دوستی که در اداره یا مؤسسه دولتی نشسته و اظهارنظر می‌کند نمی‌داند وقتی ناشر پول ندارد حقوق کارمندانش را بدهد تا بخواهد ایده‌اش را پیاده کند آن کتابفروشی از بین رفته، پس نباید تمرکز وزارتخانه از بین برود.

حسن‌پور در پایان سخنانش گفت: فروش مجازی عالی است. اما سرمایه‌های فعلی را از بین می‌برید. کتاب‌فروشان را حذف می‌کنید. ما شاهدیم که حتی فروشگاه‌های بزرگ اینترنتی هم در روزهای کرونا، برای ارائه خدمات کالا با مشکل مواجه شدند.پس بنابراین برای هر صحبتی باید ابتدا کارشناسی کرد.