رسانه ها پیش قدم در آموزش سواد رسانه‌ای

به گزارش تهران رسانه ؛ مراسم رونمایی از کتاب «سواد رسانه‌ای، از الف تا ی» با حضور جمعی از مدیران رادیو، اساتید رسانه و علاقه‌مندان ، چهارشنبه 30 بهمن ماه در فرهنگسرای سرو برگزار شد.

تلاش کردیم در راستای تشکیل اتاق فکر قرارگاه مدیریت فرهنگی عمل کنیم

در ابتدای این برنامه، مدنی معاف رئیس گروه فرهنگی اجتماعی رادیو گفتگو به عنوان اولین سخنران صحبت کرد. او ضمن اشاره به پیام تشکر ویژه حمید شاه‌آبادی معاون صدای جمهوری اسلامی ایران خطاب به برگزارکنندگان این جلسه و دست‌اندرکاران کتاب «سواد رسانه‌ای از الف تا ی» گفت: یکی از اتفاقاتی که در دنیای رسانه‌های مدرن در حال رخ دادن است موضوع مهندسی و مدیریت پیام است؛ چه در رسانه‌های مکتوب و چه در رسانه‌های صوتی و ...یکی از اتفاقات خوبی که پس از مدت‌ها در رادیو گفتگو صورت گرفت برنامه‌ای بود که به سرپرستی آقای دکتر افراسیابی انجام شد. پیرو تاکید رهبر انقلاب مبنی بر تشکیل اتاق‌های فکر به عنوان قرارگاه مدیریت فرهنگی تصمیم بر این شد که جمعی از اساتید محترم در کنار هم جمع شوند و راجع به محتوای یک پیام هم‌اندیشی کنند.

وی ادامه داد: یکی از مشکلات حال حاضر ما موضوع سواد رسانه‌ای است که البته به لطف دوستان توانست پیشگام باشد و وارد کتاب‌های درسی که حوزه اصلی آموزش و پرورش بود راه پیدا کند. شاید برنامه‌های زیادی را در شبکه‌های رادیویی شنیده باشید اما مجمع‌الجزایری هستند که قرار است در جایی جمع شوند. از همین رو برنامه‌های رسانه در رادیو گفتگو ادامه خواهد داشت و در فصل جدید خود موضوع مولتی‌مدیا را شروع خواهد کرد. ما در اتاق فکر خود سوژه‌ها و حوزه‌های مختلفی را مورد بررسی قرار دادیم که نتیجه آن برنامه‌ای بود که در رادیو گفتگو پخش شد و این کتاب ماحصل آن است. در این جا باید از خانم اسماعیل‌نژاد تهیه‌کننده این برنامه، آقای افراسیابی، اساتید محترم که در برنامه‌ها شرکت داشتند و همه کسانی که در زمینه چاپ این کتاب کار کردند تشکر کنم.

امتیاز ویژه جمهوری اسلامی در آموزش سواد رسانه‌ای چیست؟‌

در بخش بعدی برنامه، محمدصادق افراسیابی، نویسنده کتاب «سواد رسانه‌ای از الف تا ی» صحبت کرد. او گفت: برخود لازم می‌دانم که از آقای دکتر شاه‌آبادی، آقای دکتر کوچک‌زاده و آقای مدنی معاف تشکر کنم. باید بگویم که از ابتدا به چنین کاری فکر نمی‌کردم، همیشه دغدغه سواد رسانه‌ای داشتم اما کارکردن به این شکل سفارشی بود که رادیو گفتگو به من داد و با همراهی و پیگیری مدیریت محترم این رادیو همراه و در نهایت منجر به این اتفاق خوب شد. باید بگویم که در پس تمام چالش‌ها و جلساتی که داشتیم همیشه یک نکته ذهن من را به خود مشغول می‌کرد و آن هم این بود که در جمهوری اسلامی چه امتیاز ویژه‌ای می‌توانیم نسبت به دیگر کشورهای منطقه در عرصه سواد رسانه‌ای داشته باشیم. یعنی آیا اساسا کشور ما امتیاز ویژه‌ای دارد و می‌تواند در این حوزه پیشرو باشد یا خیر؟ من فکر می‌کنم که کشور ما به دلایل مختلف می‌تواند در این زمینه پیشرو باشد. دلیل اصلی آن رویکرد حاکمیت فرهنگ اسلامی ایرانی است.

در قرآن و سیره اهل بیت به سواد رسانه‌ای توجه شده است

وی تاکید کرد: یکی از موضوعاتی که این رویکرد بر آن تاکید دارد موضوع سواد رسانه‌ای است. البته نام سواد رسانه‌ای در قرآن و در سیره اهل بیت نیامده است اما وقتی به محتوای آیات و روایات و سیره اهل بیت دقت می‌کنیم می‌بینیم که در بسیاری از موارد اهمیت این موضوع نشان داده شده است. برای مثال آیه «فَلْيَنْظُرِ الْإِنْسانُ إِلي‏ طَعامِهِ» به همین مفهوم اشاره دارد و می‌گوید که انسان باید با دقت به غذای خود نگاه کند. این غذا فقط به معنای غذای جسم نیست بلکه باید به کتابی که می‌خواند و پیامی که دریافت می‌کند توجه داشته باشد. در جای دیگری حضرت علی (ع) می‌فرمایند: «فَكِّرْ فَكِّرْ ثُمَّ تَكَلَّمْ»؛ دوبار فکر کن سپس صحبت کن. این که فرد چیزی که میشوند و می‌بیند دوباره تکرارش نکند و این همان تفکر انتقادی است که بدان اشاره می‌کنیم و می‌گوییم هر پیام را باید مورد بررسی قرار داد و سپس ترویج‌اش داد.

می‌توان از رسانه برای آموزش سواد رسانه‌ای استفاده کرد

او گفت: خیلی‌ها می‌گویند که سواد رسانه‌ای و رسانه قالب جمع نیستند چرا که رسانه به دنبال پروپاگاندا، تبلیغات و منافع است و می‌خواهد هزینه‌هایی دریافت کند. به همین خیلی وقت‌ها از تکنیک‌هایی استفاده می‌کند که ما در سواد رسانه‌ای آنان را به مخاطب آموزش می‌دهیم و می‌گوییم فریبش را نخورید. حال سوالی دارم و آن هم این است که سهم تبلیغات در بودجه رسانه‌های ما چهقدر است؟ به نظرم خیلی نیست و دولت تحت عنوان بودجه و یارانه به رسانه‌های ما کمک می‌کند. حتی صداوسیما نیز چنین است و به نظرم عمده درآمد صداوسیما از طریق تعامل با سایر نهادهای دولتی و غیردولتی است و بخش کمی از هزینه‌های آن با تبلیغات تامین می‌شود. برهمین اساس معتقدم با توجه به نوع رویکرد دولت و جمهوری اسلامی نسبت به رسانه‌ها برخلاف خیلی از کشورهای دیگر، رسانه های ما می‌توانند در خدمت سواد رسانه‌ای باشند. این موضوع دقیقا همان چیزی است که رادیو گفتگو انجام داد و موضوع سواد رسانه‌ای را به عنوان یک محور اصلی تعریف و روی آن کار کرد. این مساله نشان می‌دهد که این شبکه رادیویی دغدغه دارد و دوست دارد مخاطبش فعال باشد. در حقیقت ترجیح می‌دهد که مخاطبش سواد رسانه‌ای داشته باشد. حال در چنین صورتی می‌توان پیشنهاد داد که خبرنگاران ما صرفا نویسنده صحبت‌های مسئولین نباشند و خودشان با نگاه نقادانه اتفاقات را تحلیل کنند. پیشنهاد من تحول در حوزه رسانه است. این‌گونه است که سواد رسانه‌ای مردم بالا می‌رود؛ در غیراین صورت سواد رسانه‌ای محدود به جمع های نخبگانی می‌شود و عموم مردم از مسیر دیگری عبور خواهند کرد.

افراسیابی با اشاره به کتاب «سواد رسانه‌ای از الف تا ی» گفت: در بخش اول، 13 برنامه از رادیو گفتگو داشتیم که در آن 24 استاد مهمان برنامه شدند. تاکید ما بر این بود که در هر برنامه و متناسب با موضوع آن از دو استاد استفاده کنیم. این برنامه‌ها کم‌کم از رادیو گفتگو پخش شد، متن آن پیاده‌سازی شد و محتوای گفته شده در هر جلسه توسط بنده ویرایش شد. همه اساتید متن‌ها را تایید کردند و در نهایت تبدیل به این کتاب شد که امروز از آن رونمایی می‌شود. در 6 برنامه اول مهارت‌های سواد رسانه‌ای را به صورت کامل بیان کردیم و در برنامه هفتم تا سیزدهم رویکرد دستگاه‌های مختلف را بررسی کردیم؛ این که دستگاه دولتی چه باید بکند؟ وظیفه بخش خصوصی چیست و ... همچنین ادامه نقشه راه ما این است که به سراغ موضوعات مشخص برویم؛ مثلا سواد رسانه‌ای و اقتصاد، سواد رسانه‌ای و سیاست و ... فکر می‌کنم که در مسیر نوشتن این کتاب زحمت اصلی رو خود اساتید کشیدند و بنده فقط ویراستاری کار را برعهده داشتم. ما فعلا کتاب را به صورت عمومی نشر ندادیم که به دلیل حساسیت بنده بود. تاکید داشتم که کتاب را حتما یکبار به اساتید بدهیم و اگر نقطه نظری داشتند اصلاح خواهد شد و سپس کتاب به شکل عمومی عرضه خواهد شد و با هماهنگی رادیو گفتگو در اپ‌استورهای کتاب عرضه خواهد شد. فکر می‌کنم که از یک هفته آینده بتوانیم کتاب را به صورت عمومی عرضه کنیم.

رادیو گفتگو واسطه‌ای بین نخبگان و مردم شد

اسماعیلی‌نژاد ، مدرس دانشگاه و تهیه کننده برنامه رسانه در رادیو گفتگو سخنران بعدی این جلسه بود. او گفت: با موقعیتی که رادیو گفتگو فراهم کرد موفق شدیم که این برنامه را بسازیم؛ از اساتیدی که با ما همکاری کردند تشکر می‌کنم. معتقدم رادیو واسطه‌ای بین نخبگان این حوزه و مردم شد تا تجربه‌های این اساتید به صورت مدون علمی منتشر شود. امیدوارم که بتوانیم در فصل دوم برنامه در خدمت اساتید باشیم و جلد دوم همین کتاب را چاپ کنیم.

در بخش بعدی برنامه از تعدادی از اساتید حاضر در برنامه رادیویی درخواست شد تا نقطه نظرات خود را بیان کنند.

نگارش این کتاب اتفاق جدیدی در تدوین ادبیات سواد رسانه‌ای است

صدیقه ببران، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد در این نشست گفت: فکر می‌کنم که با نگارش این کتاب اتفاق جدیدی در حوزه تدوین ادبیات سواد رسانه‌ای رخ داد. کاری که انجام شد بسیار ارزشمند است چرا که ماحصل سال‌ها تجربه اساتید را در دل خود دارد. این کتاب عصاره تفکر و تحقیق چندین ساله اساتید بود که در اختیار مردم قرار خواهد گرفت. سوالاتی که در این برنامه مطرح شد از جمله مواردی بود که هم در ذهن جامعه نخبگانی بود و هم در ذهن مردم. فکر می‌کنم که با این برنامه رادیویی بسیاری از چالش‌های ذهنی دوستان مورد بررسی قرار گرفت و شاید در مواردی حل شد. به نظرم این برنامه‌ برای دانشجویان بسیار مناسب است؛ این که بتوانند سوژه‌یابی کنند و تحقیقات جدیدی در این زمینه داشته باشیم.

لیلا وصالی معاون انجمن سواد رسانه ای دیگر سخنران این جلسه بود. او گفت: در حوزه سواد رسانه‌ای، ادبیات زیادی نداشتیم و اگر هم وجود داشته است پراکنده بوده است. از این منظر این کتاب اتفاق بسیار مبارکی است چرا که به مباحث کاربردی توجه داشته است. وقتی نام اساتیدی که در این کتاب نقش داشتند را خواندم بیشتر ترغیب شدم که این کتاب را حتما بخوانم. در این کتاب با تفکر اساتیدی که در زمینه سواد رسانه‌ای فعالیت دارند آشنا می‌شویم. امیدوارم که این کتاب سرآغاز یک طرح نو و پویا باشد و از تلاش‌های رادیو و تلویزیون در این زمینه تشکر می‌کنم.

امیرعبدالرضا سپنجی یکی دیگر از اساتیدی است که در این کتاب نقش داشته است؛ او گفت: هر جا که هستیم باید با توجه به شرایط دنیا احساس کنیم که آنجا مرکز دنیا است و همه تلاش خود را انجام بدهیم. در حوزه سواد رسانه‌ای هم باید همین اتفاق رخ بدهد و کار را جدی ببینیم. باید بگویم که در تمام کشورهای دنیا روی این موضوع کار می‌کنند و برایشان مهم است.

سواد رسانه‌ای مانند رژیم گرفتن است/ جمع‌آوری سال‌ها تجربه اساتید در یک کتاب

سیدغلامرضا کاظمی‌دینان در بخش دیگری از این مراسم رونمایی کتاب گفت: کار قشنگ همیشه زیبا است؛ سواد رسانه‌ای از آن بحث‌هایی است که در زندگی انسان‌ها و جوامع بسیار اثرگذار است. سواد رسانه‌ای به معنای رژیم‌گرفتن است. چطور برای این که چاق نشوم و سلامت بمانم، رژیم غذایی می‌گیرم؟ پیش دکتر و کارشناس تغذیه می‌روم، برنامه‌ می‌گیرم و بر طبق آن عمل می‌کنم تا بتوانم سالم زندگی کنم. سواد رسانه‌ای دقیقا همین را می‌گیرد؛ وقتی من سواد نداشته باشم، هر روزنامه‌ای که به دستم برسد را می‌خوانم و هر مطلبی که به دستم می‌رسد را بازنشر می‌دهم و این مساله باعث می‌شود که از نظر روحی مشکل پیدا کنم. سواد رسانه‌ای به من می‌گوید به دنبال چه چیزی برو که مناسبت باشد. بنابراین نوشتن این کتاب کار قشنگی است و باید تشکر کرد. یکی از مشکلات دانشگاه و دانشجویان ما این است که اساتید به صورت آکادمیک درس می‌دهند و تجربه کاری خود را نمی‌گویند. چنین دانشجویی بعد از فارغ‌التحصیلی وارد روابط‌عمومی می‌شود اما هیچ‌چیز بلد نیست. حال وقتی که اساتید این حوزه تجربیات خود را بیان کردند و تبدیل به کتاب شد، مرجع بسیار خوبی برای دانشجویان ما می‌شود. این کتاب می‌تواند جایگزین فلان کتاب آکادمیک نظریه‌ها بشود. بنده از آقای شاه‌آبادی و مدیران رادیو گفتگو تشکر می‌کنم که به چنین موضوعی اهتمام داشتند. امیدوارم این کار ادامه داشته باشد.

سیما میربخش سخنران پایانی این مراسم بود. او گفت: در کشورهای اروپایی چیزی به نام هفته مدرسه و رسانه وجود دارد. چه خوب است چنین برنامه‌هایی برای مدارس ما چیده شود تا پیوندی بین رسانه و مدارس ایجاد شود. این موضوع باعث می‌شود که بچه‌ها سواد رسانه‌ای را لمس کنند.

در پایان این مراسم، از کتاب «سواد رسانه‌ای، از الف تا ی» رونمایی شد و به اساتیدی که در این کتاب شرکت داشتند، لوح تقدیر از سوی حمید شاه‌آبادی، معاون صدا صداوسیما جمهوری اسلامی ایران داده شد.

گفتنی است پس از پایان این مراسم، اساتید و دست‌اندرکاران تالیف این کتاب با همراهی محمدصادق افراسیابی دیداری با معاون فرهنگی فرهنگ سرای سرو پروین ملایی و رئیس فرهنگسرای سرو ناصر امین‌زاده داشتند. در این دیدار صمیمانه ناصر امین زاده مدیر فرهنگی هنری منطقه 6 و رییس فرهنگ سرای سرو ضمن تقدیر از جناب آقای دکتر کوچک زاده مدیر رادیو فرهنگ و همچنین فعالیت های این گروه در نشر این کتاب بسیار ارزشمند گفت با توجه به رابطه پیچیده و انکارناپذیر میان فرهنگ و رسانه، به ضرورت ارتقای سواد رسانه ای شهروندان در عصر اطلاعات و لزوم آموزش مهارتهای مواجهه افراد با رسانه ها، استمرار و ادامه همکاری و فعالیت با صدای جمهوری اسلامی ایران و رادیو گفتگو و این گروه، ضروری می نماید.‌ در این جلسه مقرر شد که برنامه‌های دیگری با موضوعات مرتبط با سواد رسانه‌ای نظیر سواد رسانه‌ای و فرهنگ، تاثیر آن در جامعه و ... در ابعاد گسترده‌تر در این فرهنگسرا برگزار شود تا مخاطبین علاقه‌مند بتوانند از این پایگاه فرهنگی هنری که یکی از سیاست‌های خود را ترویج صحیح علوم رسانه‌ای قرار داده است به نحو احسن استفاده کنند.