بررسی میزان رضایتمندی تهرانی ها از محل زندگی‌شان

به گزارش تهران رسانه ؛ هر کسی برای زندگی یک منطقه و یک محله را می‌پسندد و با‌متر و معیار‌های خودش به دنبال بهترین محل برای سکونت است. بنابراین بهترین محل برای هر آدمی تعریف و پارامتر‌های متفاوتی دارد. یکی رویای زندگی در محله‌های دهان پرکن شمال شهر را دارد و یکی هم از محله‌های مدرن غرب تهران لذت می‌برد. گروهی هم شرق پایتخت و بعضی هم‌محله‌های قدیمی مرکز و جنوب شهر را ترجیح می‌دهند. سن و سال، میزان تحصیلات، شغل و درآمد، تحصیلات، متأهل یا مجرد بودن، مرد یا زن بودن، باورها و اعتقادات دینی و مذهبی و حتی میزان وابستگی‌های قومی و خانوادگی در انتخاب محل زندگی افراد تأثیر دارد. بعضی‌ها در منطقه و محله‌ای که دوست دارند ساکن‌اند و بعضی هم به جبر روزگار به گوشه‌ای از این شهر شلوغ پرت شده‌اند. سال گذشته نظر‌سنجی‌ای درباره میزان رضایتمندی شهروندان از محل زندگی‌شان انجام شد که نتایج جالبی داشت. اغلب ساکنان مناطق 22 و 5 از محل زندگی‌شان رضایت دارند، اما این رضایتمندی در مناطق 21 و 9 کمرنگ بود. با توجه به اختلاف زیاد رضایتمندی در مناطق غرب تهران، پرونده این شماره همشهری محله به این موضوع و دلایل آن از دید کارشناسان و اهالی محله اختصاص دارد.

این نظر‌سنجی‌ها چقدر جامع و معتبر است؟

براساس نظر سنجی اداره کل مطالعات فرهنگی و اجتماعی شهرداری تهران، فقط 35/5 درصد از مردم تهران از محل سکونت‌شان رضایت دارند و به عبارت دیگر 64/5 درصد دیگر از محله‌شان ناراضی هستند! این نظر‌سنجی و نظر‌سنجی‌های مشابه آن نشان می‌دهد میزان رضایتمندی شهروندان منطقه 22 و 5 در بالاترین سطح قراردارد و در نقطه مقابل مناطق 21 و 9 در رتبه‌های پایین این جدول قرار گرفته‌اند. حالا نخستین سؤالی که مطرح می‌شود بحث «رضایت‌مندی» است. «رضایت‌مندی از محل سکونت» یعنی چه و چنین نظر‌سنجی‌هایی از نظر جامعه‌شناسی شهری چقدر مستند و معتبر است؟ رضایتمندی شهروندان از محل سکونت‌شان چطور حاصل می‌شود و چه اثری روی محله دارد؟ اینها مواردی است که دکتر امان‌الله قرایی مقدم، جامعه‌شناس شهری، به آنها پاسخ می‌دهد. در گام نخست، قرایی مقدم چنین نظر‌سنجی‌هایی را چندان جامع و دقیق نمی‌داند: «نمونه‌گیری و سنجش افکار، کاری علمی است که باید تمام افکار و طبقه‌های مختلف جامعه را در بر بگیرد. از طرف دیگر نمی‌شود خیلی کلی و منطقه‌ای این موضوع رضایتمندی را بررسی کرد. هر منطقه یک یا چند محله خوب و چند محله بد دارد. بهترین مثال منطقه 12 است که از یک طرف محله‌ای مثل آبسردار و خیابان ایران و از سوی دیگر محله هرندی و شوش را دارد. در نتیجه، این قبیل نظر‌سنجی‌ها باید به شکل محله‌ای باشد، نه منطقه‌ای که نتیجه‌اش چندان دقیق نیست. با وجود این، نتایج چنین نظر‌سنجی‌هایی تا حدودی بازگو‌کننده واقعیت و بازتاب‌دهنده نظر مردم درباره محل زندگی‌شان است.»

رضایت‌مندی با آمال و آرزو‌ها تفاوت دارد

قرایی به این پرسش که رضایتمندی شهروندان از محل زندگی‌شان چطور حاصل می‌شود و چه پارامتر‌هایی دارد این‌گونه پاسخ می‌دهد: «رضایتمندی از محل زندگی این نیست که مثلاً یک نفر دوست دارد خانه‌ای ویلایی در نیاوران داشته باشد. این آمال و آرزو‌های یک نفر است و ربطی به بحث رضایتمندی ندارد. رضایتمندی یعنی اینکه یک نفر احساس کند محله‌ای که در آن سکونت دارد، با طبقه اجتماعی، درآمد، میزان تحصیلات، سطح فرهنگی، باورها و اعتقاد‌های مذهبی، علایق و وابستگی‌های او تطبیق دارد. در یک جمله احساس کند به آن محله و آدم‌هایش تعلق دارد. محله برای افراد شخصیت می‌آورد. وقتی یک نفر می‌گوید من در فلان محله زندگی می‌کنم مردم نسبت به شخصیت او یک نوع قضاوت و داوری انجام می‌دهند. نکته مهم این است که شهر حالت تنازع بقا دارد. یعنی جایی در آن زندگی می‌کنید شما را انتخاب می‌کند. برای زندگی در هر محله باید طبقه اجتماعی، سطح درآمد، باورها و عقاید و فرهنگ شما به آنجا بخورد. در غیر‌این صورت شما مجبور به رفتن و کوچ کردن از آنجا می‌شوید. یک نفر سال‌ها در یک محله زندگی کرده اما به مرور آمدن افراد جدید فرهنگ آنجا را دگرگون می‌کند، ترافیک، سر و صدا و مشکلات دیگری به محله می‌آید و فرد را مجبور می‌کند تا از آنجا برود. یا برعکس یک نفر تا امروز وضع مالی خوبی داشته اما به یک‌باره فقر به سراغش می‌آید و مجبورمی شود به محله دیگری برود. امکانات یک محله مثل کیفیت آب، تمیزی و خلوت بودن کوچه‌ها و خیابان‌ها و خدماتی که می‌گیرد هم در میزان رضایتمندی شهروندان تأثیر مستقیم دارد.»

نارضایتی، بی‌تفاوتی می‌آورد

این جامعه‌شناس شهری تأکید می‌کند که رضایتمندی شهروندان از محل زندگی‌شان باعث می‌شود در اداره محله مشارکت داشته باشند و برعکس نارضایتی باعث بی‌تفاوتی آنها می‌شود: «رضایت‌مندی شهروندان از محل زندگی‌شان تأثیر زیادی روی پویایی محله دارد. اگر این احساس رضایت نباشد فرد نسبت به کوچه، محله، منطقه و شهری که در آن سکونت دارد بی‌تفاوت می‌شود. در نقطه مقابل اگر این احساس رضایت باشد باعث احساس تعلق و افزایش مشارکت‌های اجتماعی می‌شود. نقطه مقابل این موضوع هم وجود دارد. شورایاری‌ها، معتمدان و ساکنان محله می‌توانند با تحریک احساس مسئولیت مردم و ایجاد مشارکت، برخی از مشکلات محلی را حل کنند تا رضایتمندی از محل زندگی افزایش پیدا کند. در مجموع رضایتمندی شهروندان از محل زندگی‌شان اهمیت زیادی دارد و باید مورد توجه قرار بگیرد.»

محله‌ای مدرن و جوان‌پسند
روح‌الله هاشمیان ساکن قدیمی منطقه 5 و محله بیمه معتقد است که این محدوده از تهران در حال حاضر بهترین جای زندگی در پایتخت است و همین موضوع باعث شده تا اقشار متوسط به بالای جامعه که توان مالی لازم برای خرید ملک‌های نسبتاً گرانقیمت را دارند به اینجا کوچ کنند. هاشمیان به همشهری محله می‌گوید: «منطقه 5 محله‌های قدیمی مانند اکباتان و آپادانا دارد که در عین حال بسیار مدرن و زیبا طراحی و ساخته شده‌اند. بیشتر بزرگراه‌های اصلی تهران در این منطقه خوش آب و هوا قرار دارد. فروشگاه‌ها و مراکز تفریحی و تجاری فراوانی هم در منطقه 5 قرار دارد و در مجموع دسترسی به امکانات و خدمات در اینجا بسیار زیاد است. از طرف دیگر از معدود مناطق خوش آب وهوای تهران محسوب می‌شود که شب‌های زنده و پویایی دارد. منطقه 5 به لحاظ خدمات و دسترسی به امکانات چیزی کم ندارد و به نوعی از مناطق مدرن و نوساز تهران بوده و به قول معروف جوان‌پسند محسوب می‌شود.»

کوچه‌های تنگ و باریک، خانه‌های فرسوده
عبدالله معینی از ساکنان منطقه 9 و محله دامپزشکی شرایط کلی این محدوده را با توجه به مشکلات متعددی که دارد نامناسب توصیف می‌کند: «منطقه 9 محله‌های خوبی مثل استادمعین هم دارد، اما اغلب محله‌های آن با توجه به تراکم جمعیت و فرسودگی بافت مسکونی‌اش، با مشکلات فراوانی دست پنجه نرم می‌کند. حضور افراد مهاجر از دیگر شهر‌ها و کشور‌ها به‌ویژه افغانی‌ها در محله‌ها بیشتر شده است که دلیلش پایین‌تر بودن قیمت ملک در محله‌هایی نظیر امامزاده عبدالله(ع) است. خانه‌های قدیمی‌ساز و فرسوده با متراژ‌های پایین و همچنین باریک و بن‌بست بودن کوچه‌ها هم باعث شده تا ساخت‌وساز نسبت به مناطق دیگر رونق چندانی نداشته باشد. وجود فرودگاه مهر‌آباد و کارخانه‌ها هم زندگی در این منطقه را تحت‌تأثیر قرار داده است. صدای غرش هواپیما‌ها و شب‌مردگی بافت صنعتی زندگی در برخی از محله‌ها را ناخوشایند کرده است. محله‌های شمالی منطقه 9 وضعیت بهتری دارند اما مشکلات قسمت جنوب و غرب منطقه بیشتر است.»

پر از مشکلات ریز و درشت
داود حاج اسفندیاری از ساکنان قدیمی منطقه 21 و محله باشگاه نفت می‌گوید: «با وجود تلاش‌های شهرداری منطقه در دوره های گذشته، اینجا به لحاظ زیرساخت و امکانات در زمینه حمل‌ونقل عمومی با کمبودهایی روبه‌رو است. غیر از فضای سبز، تقریباً در سایر موارد کمبود سرانه داریم. دلیلش هم این است که تا 14‌ـ 15 سال قبل منطقه‌ای به نام 21 وجود نداشت و اینجا بخشی از منطقه پهناور 9 بود. مشکل دیگر منطقه 21 این است که غیر از تهرانسر و اطراف آن، سایر محله‌ها به‌صورت جزیره‌هایی کوچک بین صنایع و کارخانه‌های بزرگ قرار گرفته‌اند. این پراکندگی محله‌ها و جمعیت باعث شد ارائه خدمات و امکانات به تمام محله‌ها بسیار سخت و پر هزینه و حتی در برخی موارد غیر‌ممکن باشد. مشکل اصلی منطقه موقعیت جغرافیایی آن است. البته با وجود مشکلات و کمبود‌های متعدد، تعداد افراد و خانواده‌هایی که سال‌هاست در منطقه 21 به‌ویژه تهرانسر سکونت دارند و به خانه و محله‌شان هم تعلق خاطر دارند کم نیست.»

منطقه‌ای مدرن با سرمایه‌گذاری‌های گسترده
بهنام رهنما از ساکنان قدیمی منطقه 22 و محله شهرک دژبان درباره ویژگی‌های محل زندگی‌اش که باعث شده تا علاقه‌مندان زیادی داشته باشد به همشهری محله می‌گوید: «منطقه 22 که محله‌های قدیمی و اصیلی چون شهرک چشمه و دهکده المپیک هم دارد، محدوده‌ای نوساز با معماری امروزی است. اینجا برخلاف اغلب محله تهران که شلوغ، متراکم و پر جمعیت هستند، علمی و اصولی‌تر ساخته شده است. برای همین کوچه‌ها و خیابان‌هایش پهن و خوش‌ساخت است و به نسبت دیگر نقاط پایتخت ترافیک چندانی ندارد. وجود چند بزرگراه در منطقه دسترسی به محله‌های مختلف را آسان و سریع کرده است. ساختمان‌های مدرن، وجود مراکز تفریحی و تجاری مانند دریاچه چیتگر و امکانات تجاری و تفریحی اطراف که در تهران بی‌نظیر هستند. همچنین خلوتی کوچه و خیابان‌ها و خوش آب و هوا بودن منطقه باعث شده تا خانه و آپارتمان در اینجا خریدار ومشتری زیادی داشته باشد. سرمایه‌گذاری زیادی هم در منطقه انجام شده که باعث می‌شود آینده روشنی برای آن پیش‌بینی شود.»

منطقه 5
7 ناحیه
17 محله
مساحت: 5420 هکتار
جمعیت: 856565 نفر
دسترسی‌ها: بزرگراه شهید لشکری، بزرگراه شیخ فضل‌الله نوری، بزرگراه اشرفی اصفهانی، بزرگراه شهید محمدعلی جناح، بزرگراه شهید همت، بزرگراه شهید حکیم، بزرگراه شهید آبشناسان، بزرگراه شهید باکری، بزرگراه شهید ستاری
مترو: 5 ایستگاه: ارم سبز، بیمه، اکباتان، صادقیه و میدان آزادی
بی‌آرتی: دارد
تعداد فرهنگسرا: 2
سرانه فضای سبز: 69/39‌مترمربع
تعداد سینما: 5
مساحت فضای سبز: 33143715‌مترمربع
تعداد بوستان‌ها: 207
تعداد بیمارستان: 5
اماکن شاخص: بوستان ارم، باغ‌وحش ارم، مجتمع تفریحی و تجاری تیراژه، مجموعه فرهنگی و تفریحی کوروش، مجموعه تجاری تفریحی مگامال، فروشگاه هایپر استار، پارک جنگلی کوهسار، رستوران‌های کن و سولقان، کوهسار و فرحزاد، پایانه آزادی، ترمینال غرب، شرکت هواپیمایی ماهان، ورزشگاه دستگردی (ورزشگاه پاس)، ورزشگاه درفشی‌فر، کمپ ورزشی ناصر حجازی، ورزشگاه راه‌آهن

منطقه 9
2 ناحیه 
9 محله 
مساحت: 1906هکتار
جمعیت: 174239 نفر
خانوار: 58688 خانوار
تعداد پارک‌ها و بوستان‌ها: 25
مترو: ندارد
بی‌آرتی: دارد
تعداد سینما: ندارد
تعداد فرهنگسرا: 2
سرانه فضای سبز: 81/17‌مترمربع
مساحت فضای سبز: 5/76 هکتار
تعداد بیمارستان: 1
دسترسی‌ها: بزرگراه شهید لشگری، بزرگراه فتح، بزرگراه یادگار امام(ره) و بزرگراه آیت‌الله سعیدی
اماکن شاخص: برج آزادی، فرودگاه مهر‌آباد، سازمان هوا‌شناسی، موزه زمین‌شناسی، سازمان نقشه‌برداری کشور، شرکت هواپیمایی آسمان، اداره مرکزی هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران، شرکت هواپیمایی هما، ورزشگاه کارگران

منطقه 21
3 ناحیه
12 محله
وسعت: 5156
جمعیت: 186600
سرانه فضای سبز: 45‌مترمربع
مترو: ندارد
بی.آر.تی: ندارد
بوستان: 54
سرانه فضای سبز: 48‌مترمربع
تعداد سینما: ندارد
تعداد بیمارستان: ندارد
تعدادفرهنگسرا: 1
دسترسی ها: بزرگراه شهید لشگری- فتح- آزادگان-شهید فهمیده
اماکن شاخص: شهرک سینمایی غزالی، موزه خودرو‌های تاریخی ایران، کارخانه ایران‌خودرو، کارخانه سایپا، ورزشگاه باشگاه نفت تهرانسر

منطقه 22
4 ناحیه
14 محله
وسعت: 5881 هکتار
جمعیت: 173995
بی‌آر‌تی: ندارد
مترو: 4 ایستگاه؛ استادیوم آزادی، پارک چیتگر، ایران‌خودرو، ورد آورد
تعداد بوستان‌ها: 51
تعداد بیمارستان: 2
تعدادفرهنگسرا: 2
اماکن ورزشی: 16
تعداد سینما: 1
سرانه فضای سبز: 170‌مترمربع
مساحت فضای سبز: 2850
دسترسی‌ها: آزادراه تهران - کرج، بزرگراه شهید خرازی، بزرگراه آزادگان، بزرگراه شهید همدانی
اماکن شاخص: دریاچه شهدای خلیج‌فارس، مجموعه تفریحی آبشار تهران، بوستان جوانمردان، بوستان جنگلی چیتگر، استادیوم آزادی، باغ ملی گیاه‌شناسی، مجموعه تفریحی هزار و یک شب، مجموعه تجاری و تفریحی بام‌لند، ایران مال، پارک جنگلی لتمال کن، پارک جنگلی خرگوش‌دره

گزارش؛ مهدی اسماعیل پور