10 ویژگی انتخابات شورایاری‌ها در تهران

تحلیل درست موضوع شورایاری‌ها و انتخابات آن توسط متخصصان و پژوهشگران می‌تواند به شورای اسلامی شهر تهران به‌عنوان متولی اصلی انتخابات شورایاری‌ها، در تصمیم‌گیری‌های بهتر و جامع‌تر در انتخابات دوره پنجم شورایاری‌ها کمک کند. یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که به فهم و درک بهتر انتخابات شورایاری‌ها کمک شایان توجهی می‌کند، توجه به ویژگی‌ها و شرایط خاص این انتخابات است.

ویژگی اول: مقیاس این انتخابات «محله» است. در هر دوره این انتخابات با در نظر گرفتن مجموعه‌ای از شاخص‌های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، هویتی، جمعیتی و بعضی ویژگی‌های کالبدی و محیطی، مرزبندی محلات توسط مدیریت شهری مورد بررسی و تجدیدنظر احتمالی قرار می‌گیرد. محله در انتخابات شورایاری نه صرفا به‌عنوان یک واحد کالبدی و محیط جغرافیایی بلکه به‌عنوان واحد اصلی تماس و تعاملات فرهنگی، اجتماعی و انسانی هویت‌ساز باید مورد توجه قرار گیرد لذا در تمهید و تدارک سازوکارهای اجرایی و نظارتی انتخابات شورایاری، باید به محله به‌معنایی که ذکر شد، آن هم نه از یک نوع آن بلکه 352نوع متفاوت آن باید توجه مطلوب کرد و نسخه‌پیچی یکسان از جنس انتخابات سراسری برای این انتخابات لزوماً جواب نمی‌دهد.

ویژگی دوم: مردمی بودن و اجتماعی بودن این انتخابات است. شورایاری یک منصب و پست سیاسی نیست و انتخابات آن کاملا مردمی و اجتماعی است. نهادی است که در بستر محله برای حل مشکلات مختلف مردم در قالبی داوطلبانه و غیرانتفاعی شکل می‌گیرد. بنابراین در انتخابات آن نیز رویکردها و سازوکارهای حزبی، جناحی و سیاسی معنا و مفهوم چندانی ندارد.

ویژگی سوم: غیرفراگیر بودن شورایاری در سطح سراسر کشور، غیررسمی بودن و منحصر به فرد بودن شیوه تشکیل شورایاری‌ها با رأی مستقیم شهروندان، فقط در کلانشهر تهران است، گرچه در تعدادی از شهرهای کشور با نام شورایاری یا نام‌های مشابه آن، حرکت‌هایی در جهت جلب مشارکت مردم و نهادسازی مردم صورت گرفته است اما با سازوکار رای‌گیری و انتخاب مستقیم نبوده و فقط در شهر تهران و ظاهرا در بوشهر (یک دوره) اعضای شورایاری‌ها با انتخاب مستقیم شکل گرفته و در سایر شهرها به روش‌های انتصابی و نیمه‌انتصابی دست به تشکیل شورایاری‌ها زده‌اند.

ویژگی چهارم: تشکیل و راهبری شورایاری‌ها کاملا در چارچوب وظایف و اختیارات مدیریت شهری قرار دارد. در تمامی انتخابات‌ رسمی کشور مانند مجلس شورای اسلامی، شوراها، ریاست‌جمهوری و خبرگان رهبری دو امر اصلی اجرا و نظارت بر انتخابات به‌ترتیب برعهده وزارت کشور و شورای نگهبان است البته به‌جز انتخابات شوراها که نظارت بر آن در اختیار مجلس شورای اسلامی است.

ویژگی پنجم: که بسیار متفاوت با انتخابات‌های دیگر است این است که در انتخابات‌های دیگر به‌دلیل سابقه طولانی انجام آن و رسمیت و سراسری بودن آن و شناخته بودن اصل انتخابات نزد مردم، عمده تمرکز کاری مجریان، ناظرین و دست‌اندرکاران انتخابات بر تمهید شرایط قانونی، حقوقی و اجرایی لازم برای تحقق مسائل مهم انتخابات (ثبت‌نام کاندیداها، تأیید صلاحیت‌ها، رای‌گیری، شمارش آرا، رسیدگی به شکایت‌ها و اعلام نتایج است) در انتخابات شورایاری‌ها علاوه بر این موارد، مدیریت شهری باید در خصوص اصل شورایاری‌ها، وظایف و اختیارات آنها، چگونگی تشکیل شورایاری‌ها و دعوت مردم به مشارکت در انتخابات شورایاری‌ها نیز در تقویم اجرایی خود فعالیت‌های گسترده‌ای را به‌منظور اطلاع‌رسانی و پشتیبانی این انتخابات انجام دهد.

ویژگی ششم: به ساختار و ارکان اجرایی و نظارتی متفاوت آن برمی‌گردد به این معنا که در 4لایه مرکزی، منطقه‌ای، محله‌ای و صندوق، کادر اجرایی و نظارتی مربوطه(برای انجام امور مربوط به محتوای انتخابات و فرایند قانونی و حقوقی آن نظیر ثبت‌نام، تأیید صلاحیت، جانمایی صندوق‌ها، رسیدگی به شکایات، چاپ تعرفه تدوین دستورالعمل‌ها و فرم‌ها، چینش اعضای صندوق و برگزاری انتخابات، شمارش آرا، رسیدگی به شکایات و نظارت بر روند‌ها و فرایندهای آن) باید توسط مدیریت شهری شناسایی، گزینش و مشغول به‌کار شوند.

ویژگی هفتم: تقویم اجرایی متفاوت این انتخابات و زمان لازم برای انجام فعالیت‌های پیش‌بینی شده است. همانگونه که اشاره شد در این انتخابات علاوه بر کارهای مربوط به فرایندهای انتخابات، برای آشنایی مردم با وظایف و اختیارات شورایاری‌ها، شرایط عضویت و...، همچنین آماده کردن ادوات، نیروها و امکانات لازم و تبلیغات، اطلاع‌رسانی و آگاه‌سازی‌ همگانی باید کار فشرده‌ای توسط مدیریت شهری صورت گیرد.

ویژگی هشتم: به موضوع جلب مشارکت در انتخابات شورایاری برمی‌گردد؛ موضوعی که درصورت تحقق آن می‌تواند هم بخشی از سلامت و کیفیت انتخابات را تضمین کند و هم پشتوانه خوب مردمی را برای این نهاد در برداشته باشد. سخت بودن فرایند جلب مشارکت در شورایاری‌ها به عوامل مختلف از جمله ویژگی‌های زندگی‌های کلانشهری برمی‌گردد.
ویژگی نهم: چگونگی فضا‌سازی‌ برای رقابتی کردن سالم و سازنده این انتخابات در سطح 352محله با شرایط متفاوت هر کدام است. رقابتی که می‌تواند از مرحله ثبت‌نام کاندیداها در هر محله با ثبت‌نام تعداد قابل‌قبول کمی و کیفی داوطلبان آغاز شده و با شناسایی، معرفی و تبلیغات محلی کاندیداها و تشویق ساکنین محله‌ها به مشارکت در انتخابات، به اوج برسد.
ویژگی دهم: چگونگی تضمین سلامت و انضباط این انتخابات است. اگر چه گفته شد که انتخابات شورایاری‌ها انتخاباتی سیاسی آنچنان که در مورد سایر انتخابات صدق می‌کند نیست اما معنای این حرف به هیچ وجه غیررقابتی بودن و مهم نبودن نتایج آن برای ذی‌نفعان محلی به‌ویژه کاندیداها نیست.

محمدرضا طالبی نژاد/ دبیر ستاد مرکزی انتخابات شورایاری‌ها در4دوره